Urząd Gminy Krzeszyce - krzeszyce.pl

Rudnica, niemiecka nazwa Hammer – duża wieś sołecka, położona 4 km na wschód, od Kołczyna, 14 km na południowy zachód od Gorzowa, nad Lubniewką, lewym dopływem Warty, na skraju lasów sulęcińsko-skwierzyńskich.

Wieś powstała na obszarze, który jeszcze w XV wieku należał do Wielkopolski. Sama Rudnica należała już zawsze do Brandenburgii. Do 1975r. – powiat sulęcinski (wcześniej wschodniotorzymski), w województwie zielonogórskim. Przed 1945r. samodzielna gmina wiejska, po wojnie gromada w zbiorczej gminie Kołczyn, w latach 1945-72 – sołectwo w Gromadzkiej Radzie Narodowej Kołczyn.

Zarówno niemiecka nazwa jak i polska nawiązują do faktu, iż wydobywano tu i przetapiano rudę żelaza. Obecnie wieś wzięła początek od kuźnicy założonej w połowie XVI wieku na gruntach wsi Kołczyn. Stąd zrazu osada kuźnica nosiła nazwę Neuen Koltzschen. Jednakże już w 1580r. samą kuźnicę nazwano die Rede. W 1608r. w relacji Grunewoldta odnotowano Klem czyli Neuen Koltzen. W 1718r. zapisano Hammer oder Klem Koltschen, czyli mały Kołczyn. U Bratringa na początku XIX wieku występuje już tylko Hammer. Majątek rycerski funkcjonował zaś pod nazwą Hammer-Koltschen. Już w 1631r. zanotowano Hammerkelschen. Od niemieckiej nazwy wsi i majątku powstało kilka nazw pochodnych. Po zbudowaniu kuźnicy rzeczka zaczęła być nazywana Hammerflief. Nieznaną dziś kolonię nazywano Hammerbusch, dwór nosił nazwę Hammerhof, później Altenhof, czyli stary dwór, po 1945r. – Opieczki, północno-wschodni przysiółek Rudnicy, a także Hammereeke (Nałżczyn koło Włosowa). Odwieczna posiadłość Waldowów, jako lenna wspomniana dopiero w dokumencie z 1715r. Wieś należała wówczas do płk. Arenda von Waldow, który miał trzech małych synów. W trzy lata później w spicie łanów ujawniono czterech współwłaścicieli: ppłk. Adama Christopha von Waldow, ppłk. Friedricha Sigismunda von Waldow, kpt. Karla Andersena von Maxen, o którym skądinąd wiadomo, że był poddanym saskim i lennikiem Waldowów oraz Sebastiana von Waldow, do którego należał folwark Stobno. W 1747r. część wsi, miała zostać testamentem Carla Adama vin Waldow zapisana sierocińcowi w Sulechowie, jednakże brak później potwierdzenia tego faktu, choćby u Bratringa. W latach 1772-72. Rudnice wraz z częścią Kołczyna nabył Karl Sigismund von Reitzenstein. Jego sukcesorem był Carl Ernest Sigismund von Reitzenstein, w latach 1786-90 budowniczy pałacu w Kiełpinie i fundator dzwonu w Kołczynie w 1800r. W 1795r na skutek małżeństwa, zapewne jego córki, Ernestine von Reitzenstein z Carlem Ernestem Christianem von Waldow Rudnica wróciła w ręce Waldowów. Ich potomkowie od ok. 1820r. zaczęli używać nazwiska von Waldow-Reitzensteina. Sama Rudnica należała doń tylko w jednej trzeciej. W XVIII wieku w Rudnicy mieszkali poddani z folwarku w Stobnie, wraz z usamodzielnieniem się majątku Stobno (Rogi) ta część wsi odpadła. W 1865r. Rudnica weszła w skład nowo powołanego majoratu (fideikomisu) Reitzenstein w Kiełpinie.

Rezydencja szlachecka Rudnicy powstała po wojnie 30 letniej, bo wprawdzie szwedzki król Gustaw Adolf w 1631r. zajął kwaterę w Hammerkelschen, ale mogło z równym powodzeniem chodzić o Kołczyn. Rudnica jako siedziba rycerska wspomniana została w 1724r. Mieściła się ona w położonym na północny wschód od wsi folwarku Hammerholf (kuźniczy dwór). Jeszcze Bratring na początku XIX wieku pisał, iż Hammerhof, folwark pod Rudnicą jest właściwie szlacheckim majątkiem w tej miejscowości, który kilkaset kroków od wsi leży. Był to zapewne zmierzch świetności tej osady, gdyż obok, w nowo założonym Kiełpinie, który nosił nazwę rodową nowych właścicieli Reitzenstein, zbudowany został w 1790r. klasycystyczny pałac. Odtąd Hammerhof zaczął być nazywany Altenhof (stary dwór), po 1945r. Opieczki i pod tą nazwą został już w „Słowniku” odnotowany. Będąc z racji położenia raczej przysiółkiem Rudnicy, przed 1945r. uchodziły Opieczki oficjalnie za przysiółek gminy Kiełpin. Na miejscu dawnego folwarku- jak podaje Kubach- znajdowała się jednak, położona w lesie z nowymi w większości zabudowaniami. Do XVIII wieku Rudnica wchodziła w skład majątku Kołczyn, określanego jeszcze w 1972r. jako Waldower Gestift oder Kolschenschen Territirium . W 1715r. posiadłości tych włączono powstałe w XV i XVI wieku osady Rudnica, Brzozowa (Neuwalde), Stobno (Stubbenhgen), Maszków (Neudorf) i Rudna (Rauden). W 1775r. w ramach odszkodowania przyznano majątkowi kolonie Włotów (Lossow) i Krzyszczyzna (Cocceji).

W wyniku regulacji Warty w latach 1770-78 na gruntach Kołczyna i Rudnicy powstały kolonie Szamarzewice (Altona), Krzemów (Scheiblersburg), Łukomin, (Streitwalde), Kiełpin (Reitzenstein). W 1785r. nie było już żadnej siedziby rycerskiej. Wcześniej jednak z gałęzi Waldowów osiadła w Rudnicy. W 1785r. do majątku tego należy kolonie Włostów, Szamarzewice, leżąca pod Kołczynem nieistniejąca już Ernestinenburg z 7 kolonistami oraz Babice (Weiberwerder), łącznie 75 kolonistów, 10 chłopów i 12 rodzin robotniczych, a także folwarki Waldow i Treck (zapewne błąd, bo już w 1750r. było Waldowstrenk, czyli Wałdowice), Kiełpin i część Kołczyna z 12 robotnikami, 8 zagrodnikami, 1 chłopem i 4 domownikami, ponadto młyny wodne, huta szkła, cegielnia, smolarnia, tartak oraz zagadkowy folwark Schalm. Po 1778r. założona została kolonia Hammersche Bush, zwana później Hammerbusch. Licząca 20 rodzin osada leżała „1 milę od Rudnicy”, zapewne w okolicy Kołczyna. Bratring na pocz. XIX wieku uściślił, że od Rudnicy należała czwarta część Kołczyna i połowy kolonii Babice i Włosów. W połowie XIX wieku posiadłość Hammer-Koltschen obejmowała 18759 mórg (4789 ha), w tym 16 tysysięcy mórg lasu. Grunty orne liczyły tylko 2443 morgi (624 ha), łąki 130 mórg, a pastwiska ledwie 5. Majątek ten- jak pisze Berghaus- graniczy z gruntami (wsi) Rudnica, lasem należącym do Lubniewic, Pniewem, Gorzowem, Boleminem i Płonicą. W skład posiadłości wchodziły Kiełpin, Wadowice, Szamarzewice, Ernestinenburg, trzecia część Rudnicy, czwarta część Kołczyna, Kałek (Kalkmuhle) koło Wałdowic, Babice, Nałeczyn (Hammerecke) koło Włosowa i sam Włosów.

Do majątku w Rudnicy w 1718r. należało 5 łanów chłopskich. W 1785r. na folwarku Hammerhof mieszkało 10 rodzin chałupników. Na przełomie XVIII iXIX nastąpił upadek folwarku, który przekształcił się w leśną osadę Altenhof-Opieczki. Wielodrożnica w kształcie sześciopromiennej gwiazdy. W środku- trójkątny plac. Według opisu przedwojennego- dominowała zabudowa parterowa, przeważnie otynkowana i szachulcowa. Początek wsi dała kuźnica, wspomina po raz pierwszy w 1538r. Z powodu kuźnicy przepływająca przez wieś Lubniewka (Muhlenflieb) zmieniła tu nazwę na Hammerflieb. W 1580r. były tu już 3 domy. W 1662r. wieś liczyła 38 łanów, w 1718r. te łany metrykalne przeliczono na 36 łanów realnych, na pocz. XIX wieku- 14 łanów. W 1850r. wieś liczyła 780 mórg (ok. 200ha ), z czego 473 morgi stanowiły własność chłopską, reszta- dworska. W 1601r. i 1615r. we wsi było 36 zagrodników i 3 pasterzy. W czasie wojny 30-letniej musiała ponieść duże szkody, gdyż w 1662r. mieszkało tu 19 zagrodników, pasterz i owczarz; 17 zagród stało wciąż pustych. W 1718r. 29 zagrodników uprawiało po 1 łanie, pozostałe 2 posiadał właściciel tartaku. W 1785r. było tu 28 zagrodników i 4 domowników, nie licząc folwarku (zapewne w Stobnie) i kolonii (prawdopodobnie Hammerbusch). Na początku XIX wieku w Rudnicy było 28 pełnych zagrodników (Ganz- Kossaten), ponadto 11 komorników. Wieś miła charakter służebny zarówno wobec dworu, jak i miejscowych przedsiębiorstw, gdzie musieli pracować zagrodnicy. W Rudnicy mieszkali poddani z majątku w Stobnie.

Według opisu z 1785r. to 11 zagrodników i 7 komorników. Łącznie więc pod koniec XVIII wieku mieszkało we wsi 39 zagrodników, czyli podobnie jak na pocz. XVII wieku. Jeszcze w 1850r. część wsi nadal należała do majątku Stobno. Berghaus wyliczył wtedy 49 kolonistów. W 1939r spisano w Rudnicy 211 indywidualnych gospodarstw domowych. Przed 1945r. samodzielna gmina wiejska.

1850r. –3 domy, 1804r.- 59, 1982r. –98 zabudowań. 1804r.- 291 mieszkańców, 1830r. – 327, 1939r.-656. Po wojnie wieś nie osiągnęła już tego poziomu ludności :1949r. –318, 1958r. –419; spis z 1970r. wykazał jeszcze 409 osób, 1978r. –368, 1988r. –345, 2019r. - 371.

Przed 1945r. wieś zamieszkała przez ludność niemiecką wyznania ewangelickiego. Niektóre nazwiska zagrodników odnotowane w 1718r.zdradzają pochodzenie z Polski. Ówcześni mieszkańcy nazywali się: Stabs, Pohl, Mertzke, Wutzke, Teicherd, Moritz, Hauschcke, Tam, Lunderstadt, Lupke, Kube, Scheider, Ulrich, Loppe, Lange, Schultze, Schroder, Grunow, Seyfert, Zeise, Potke, Mottner. Po 1945r. wieś zaludniona najpierw przez osadników wojskowych, jako że okolica przeznaczona była na osadnictwo kierowane przez 5. DP.

Rolnictwo nie należało do najważniejszych źródeł utrzymania ludności. W 1718r. grunty orne, podzielone na trzy pola, są czyste, lecz złe i piaszczyste- zanotowano w spisie łanów. Struktura zasiewów na łanie zagrodniczym była następująca: Żyto 63%, jęczmień 21%, wyka 5%, len i konopie 10%. Wszyscy zbierali 152 fury siana. Łąki w suchych latach dobre, w mokrych nie dają siana. Wszyscy zagrodnicy posiadali 8 koni, 67 wołów, 137 krów, 70 owiec, 42 świnie i 40 gęsi. Kilku zagrodników miało pszczoły