Urząd Gminy Krzeszyce - krzeszyce.pl

Przemysław, niemiecka nazwa Louisa – duża wieś sołecka położona nad Strużnikiem, prawym dopływem Głuszynki, na lewym brzegu Warty, 6 km na północ od Krzeszyc przy drodze do Nowin Wielkich.

Nazwa: Zdaniem niemieckiego historyka Kubacha, niemiecka nazwa albo upamiętnia północnoamerykańską wojnę o niepodległość lub jest nadana na cześć żony Kuhlweina. Berghaus w 1856 rejestruje też oboczną formę Lowisa. Zrazu było to Gross i Klein Louisa, na mapie z przełomu XIX i XX wieku widnieje już tylko Louisa, co nie przeszkodziło w 1945r. wprowadzić dość dowolnym chrztem nazw polskich Przemysław Wielki i Mały. Ów podział w nazewnictwie nie utrzymał się w praktyce, chociaż takie nazwy widnieją jeszcze na mapie z 1975r.

Własność: Kolonia i majątek Przemysławia zostały złożone przez radcę kamery Zakonu Joanitów w Słońsku, Johanna Gottlieba Kalkreuth, na obszarze tak zwanego krzeszyckiego łęgu zakonnego. Kuhlwein stał się właścicielem majątku na prawach czynszu wiecznego. Po śmierci syna założyciela, który zmarł na cholerę w 1830r., wdowa po nim, z domu von Kalkreuth, wyszła po raz drugi za mąż za ppłk. von Rathenowa, w rękach którego majątek pozostawał jeszcze w 1856r.

Wieś: Założona została w 1774r. po zbudowaniu obwałowań nadwarciańskich. Z 1000 mórg przy majątku pozostawiono 750, a 250 rozdzielono pomiędzy 25 kolonistów, których osiedlono do 1778r. było to już 29 zagród, a całość obejmowała 1744 morgi. W latach 1805-1808 Przemysław określono jeszcze jako założenie, przedsięwzięcie, w tym samym czasie Bratrig wyróżnia już Przemysław Wielki jako majątek i skolonizowaną wieś z 56 kolonistami, ogródkiem, kuźnią, 1400 morgami ziemi, a Przemysław Mały – 21 domów, i 84 morgi. Przemysław Wielki do dziś ta część wsi, która leży wzdłuż drogi z Krzeszyc do Nowin Wlk. Przemysław Mały to nieduży przysiółek leżący nieco na wschód od tej drogi. Główną część tej miejscowości tworzą dziś dawne kolonie: Świerprawice (Hauschenwerder ), leżąca przy dzisiejszej granicy z gminą Witnica oraz Ostrożyce (Ulrikenthal) – w pobliżu Strużnika. Ostrożyce miały być założone w 1777r., ale zostały pominięte przez Bratriga, który z kolei wymienia Świeprawice – 3 domy, 10 ludzi. W 1956r. Berghaus podaje także nieznany bliżej Ludolfshof, który obejmował 1 dom z 30 morgami. Wszystkie te kolonie liczyły łącznie w 1856r. tylko 512 mórg ziemi należącej do kolonistów, wprawdzie dwa razy więcej niż w chwili zakładania Przemysławia, ale przeciętna wielkość gospodarstwa zmniejszyła się z 10 mórg do 9. Największe gospodarstwa stały w Przemysławiu Wielkim – po 14 mórg. W pozostałych koloniach ich wielkość wahała się od 3,5 do 4,5 morgi. Wg przedwojennego opisu Kubacha, wzdłuż szosy stoją pojedynczo zagrody, wiele odnowionych, niektóre małe, szachulcowe, stodoły i stajnie oddzielnie.

W 1939r. było we wsi 101 gospodarstw domowych.

Według wykazu z 1808r. we wsi hodowano 71 koni, 350 sztuk bydła, 91 owiec ( 3 lata wcześniej – 300 ) i 75 świń. W 1809r. wspomniana została kuźnia oraz szpital. W tym ostatnim przypadku nie chodzi o placówkę leczniczą, lecz o zakład opieki społecznej.

Sołectwo lenne: Jako wieś kolonizacyjna Przemysław nie miał sołtysa lennego. Był tu jednak urząd sołtysa, gdyż Kubach informuje, że przed wojną w majątku przechowywano laskę sołtysa ze srebrną główką.

Majątek: Założony został w 1778r. i obejmował zrazu 750 mórg, później powierzchnia zapewne znacznie wzrosła. znajdował się on w Przemysławiu Wielkim naprzeciwko szkoły. Budynek mieszkalny z końca XVIII wieku był parterowy z wysokim dachem naczółkowym, nie zachował się do dziś. Sam majątek, do którego na początku XIX wieku należał także folwark Podanini (Bostanienwerder ) na zachód od Ostrożyc, a w 1856r. również dwa inne folwarki, został prawdopodobnie rozparcelowany jeszcze w okresie międzywojennym.

Młyny: w 1809 r. wymienione zostały 2 wiatraki w Przemysławiu Wilekim. Berghaus w 1856r. zaliczał je do Przemysławia Małego. Na mapie z 1902 r. zaznaczony jest już tylko 1. Znajdował się on w północnej części Przemysławia Wielkiego, na wschód od drogi do Nowin.

Stosunki kościelne: Według Bratriga na początku XIX wieku miejscowy kościół stanowił filię w Studzionce i obsługiwał takie miejscowości, jak Kosarzewo, Pęckowo, Malta, Kościęcin, Boguradz, Zaszczytowo, Czubkowo oraz założenie Havanna. Z kolei Kubach twierdzi, że miejscowe księgi parafialne datują się od 1777r., zaś od 1790r. do parafii prot. w Przemysławiu należało Głuchowo (Bratrig zalicza je do par. w Lemierzycach ) oraz wiele wiosek w Dolinie Warty. Po 1945r. Przemysław przymierzany był na parafię katolicką, obejmującą Studzionkę i Zaszczytowo, którą obsługiwał ks. Henryk Kowalczyk z Krzeszyc jako vicarius cooperator. Ostatecznie jednak w 1951r. miejscowy kościół został afiliowany do parafii św. Antoniego w Krzeszycach.

Kościół zbudowano w 1786r. Pierwotnie była to budowla szachulcowa, wzniesiona na kamiennych otynkowanym cokole. posiada dwie przybudówki na zakrystię i przedsionek, na którym wznosi się wieża, którą nakryto ośmiobocznym hełmem, zwieńczonym chorągiewką pogodową i krzyżem joanickim. Po przebudowie w 1978r. kościół jest obecnie murowany. Na pierwotne wyposażenie wnętrza w kolorach białym i niebieskim składał się ołtarz ambonowy, organy, rzeźbiona loża panów i pojedyncze stalle. Na wyposażeniu była też drewniana tablica ku pamięci poległych w wojnie wyzwoleńczej – jak określa to Kubach, mając zapewne na myśli kampanię antynapoleońska, oraz kilka drewnianych tablic pamiątkowych z I połowy XIX wieku. Sprzęt liturgiczny, na który składały się kielich dla mężczyzn, kielich dla kobiet, dwie pateny, puszka na komunikanty, dzbanek na wino, dzbanuszek na wodę święconą i misa chrzcielnicy (ta ostatnia znajduje się obecnie w gorzowskim muzeum), wszystko ze znakiem berlińskiego mistrza Mullera, w drewnianym kuferku z datą 1786r. ufundował mistrz Zakonu Joanitów i Zakonu Maltańskiego, książe Ferdinand von Preussen (zwyczajowy tytuł królewskiego brata). O dwa lata starszy jest barokowy dzwon o średnicy 54 cm, odlany przez firmę ludwisarską braci Fischer z Chojny na zlecenie radcy Jojannna Gottlieba Kuhlweina, co zaświadcz niemiecka wierszowana inskrypcja. Dzwon ten zachował się do dziś. Poświęcenie kościoła w obrządku protestanckim nastąpiło we wrześniu 1786r. Natomiast 8.09.1946r. poświęcony został po katolicku pw. Niepokalanego Serca NMP. Taki też tytuł nosił jeszcze w 1958r. Obecnie kościół jest pod wezwaniem Chrystusa Króla.

Szkoła: Szkoła istniała tu zapewne od początku. Pierwszym kantorem, organistą i nauczycielem w Przemysławiu był Joh. Daniel Sievert. Obecnie szkoła znajduje się w północno wschodniej części wsi, w pobliżu kościoła.

Łączność i komunikacja: Szosę do Krzeszyc zbudowano w 1888r. Dwa lata później do Świerkocina, którą w 1897r. przedłużono do Nowin Wielkich. W 1929r. zbudowano most na Warcie. Jest to obecnie droga krajowa Nr 131. WP. Krzyżuje się ona z drogą wojewódzką nr 11403 ze Słońska przez Głuchowo.

Domy: 1972r. – 29, 1805r. – 37, 1808r. – 70, 1809r. – 73, 1856r. – 57, 1982r. – 78.

Ludność: 1792r. –264, 1805r. – 346, 1808r. – 396, 1809r. – 451, 1939r. – 369, 1949r. –300, 1958r. –420, 1970r. –354, 1978r. – 332, 1988r. – 297, 2019r. - 263.

Przynależność administracyjna: Przemysław wraz z wchłoniętymi koloniami stanowił do 1945r. samodzielną gminę wiejską w powiecie torzymskim, następnie wschodniotorzymskim. W latach 1945-75 wschodzi w skład powiatu sulęcińskiego. Do 1954r. Przemysław wraz z koloniami 1 i 2 tej samej nazwy stanowił gromadę w gminie Krzeszyce. W latach 1954-60 podlegał Gromadzkiej Radzie Narodowej w Krępinach. Obecnie jest to sołectwo jednowioskowe.

Przemysław, niemiecka nazwa Louisa – duża wieś sołecka położona nad Strużnikiem, prawym dopływem Głuszynki, na lewym brzegu Warty, 6 km na północ od Krzeszyc przy drodze do Nowin Wielkich.

Nazwa: Zdaniem niemieckiego historyka Kubacha, niemiecka nazwa albo upamiętnia północnoamerykańską wojnę o niepodległość lub jest nadana na cześć żony Kuhlweina. Berghaus w 1856 rejestruje też oboczną formę Lowisa. Zrazu było to Gross i Klein Louisa, na mapie z przełomu XIX i XX wieku widnieje już tylko Louisa, co nie przeszkodziło w 1945r. wprowadzić dość dowolnym chrztem nazw polskich Przemysław Wielki i Mały. Ów podział w nazewnictwie nie utrzymał się w praktyce, chociaż takie nazwy widnieją jeszcze na mapie z 1975r.

Własność: Kolonia i majątek Przemysławia zostały złożone przez radcę kamery Zakonu Joanitów w Słońsku, Johanna Gottlieba Kalkreuth, na obszarze tak zwanego krzeszyckiego łęgu zakonnego. Kuhlwein stał się właścicielem majątku na prawach czynszu wiecznego. Po śmierci syna założyciela, który zmarł na cholerę w 1830r., wdowa po nim, z domu von Kalkreuth, wyszła po raz drugi za mąż za ppłk. von Rathenowa, w rękach którego majątek pozostawał jeszcze w 1856r.

Wieś: Założona została w 1774r. po zbudowaniu obwałowań nadwarciańskich. Z 1000 mórg przy majątku pozostawiono 750, a 250 rozdzielono pomiędzy 25 kolonistów, których osiedlono do 1778r. było to już 29 zagród, a całość obejmowała 1744 morgi. W latach 1805-1808 Przemysław określono jeszcze jako założenie, przedsięwzięcie, w tym samym czasie Bratrig wyróżnia już Przemysław Wielki jako majątek i skolonizowaną wieś z 56 kolonistami, ogródkiem, kuźnią, 1400 morgami ziemi, a Przemysław Mały – 21 domów, i 84 morgi. Przemysław Wielki do dziś ta część wsi, która leży wzdłuż drogi z Krzeszyc do Nowin Wlk. Przemysław Mały to nieduży przysiółek leżący nieco na wschód od tej drogi. Główną część tej miejscowości tworzą dziś dawne kolonie: Świerprawice (Hauschenwerder ), leżąca przy dzisiejszej granicy z gminą Witnica oraz Ostrożyce (Ulrikenthal) – w pobliżu Strużnika. Ostrożyce miały być założone w 1777r., ale zostały pominięte przez Bratriga, który z kolei wymienia Świeprawice – 3 domy, 10 ludzi. W 1956r. Berghaus podaje także nieznany bliżej Ludolfshof, który obejmował 1 dom z 30 morgami. Wszystkie te kolonie liczyły łącznie w 1856r. tylko 512 mórg ziemi należącej do kolonistów, wprawdzie dwa razy więcej niż w chwili zakładania Przemysławia, ale przeciętna wielkość gospodarstwa zmniejszyła się z 10 mórg do 9. Największe gospodarstwa stały w Przemysławiu Wielkim – po 14 mórg. W pozostałych koloniach ich wielkość wahała się od 3,5 do 4,5 morgi. Wg przedwojennego opisu Kubacha, wzdłuż szosy stoją pojedynczo zagrody, wiele odnowionych, niektóre małe, szachulcowe, stodoły i stajnie oddzielnie.

W 1939r. było we wsi 101 gospodarstw domowych.

Według wykazu z 1808r. we wsi hodowano 71 koni, 350 sztuk bydła, 91 owiec ( 3 lata wcześniej – 300 ) i 75 świń. W 1809r. wspomniana została kuźnia oraz szpital. W tym ostatnim przypadku nie chodzi o placówkę leczniczą, lecz o zakład opieki społecznej.

Sołectwo lenne: Jako wieś kolonizacyjna Przemysław nie miał sołtysa lennego. Był tu jednak urząd sołtysa, gdyż Kubach informuje, że przed wojną w majątku przechowywano laskę sołtysa ze srebrną główką.

Majątek: Założony został w 1778r. i obejmował zrazu 750 mórg, później powierzchnia zapewne znacznie wzrosła. znajdował się on w Przemysławiu Wielkim naprzeciwko szkoły. Budynek mieszkalny z końca XVIII wieku był parterowy z wysokim dachem naczółkowym, nie zachował się do dziś. Sam majątek, do którego na początku XIX wieku należał także folwark Podanini (Bostanienwerder ) na zachód od Ostrożyc, a w 1856r. również dwa inne folwarki, został prawdopodobnie rozparcelowany jeszcze w okresie międzywojennym.

Młyny: w 1809 r. wymienione zostały 2 wiatraki w Przemysławiu Wilekim. Berghaus w 1856r. zaliczał je do Przemysławia Małego. Na mapie z 1902 r. zaznaczony jest już tylko 1. Znajdował się on w północnej części Przemysławia Wielkiego, na wschód od drogi do Nowin.

Stosunki kościelne: Według Bratriga na początku XIX wieku miejscowy kościół stanowił filię w Studzionce i obsługiwał takie miejscowości, jak Kosarzewo, Pęckowo, Malta, Kościęcin, Boguradz, Zaszczytowo, Czubkowo oraz założenie Havanna. Z kolei Kubach twierdzi, że miejscowe księgi parafialne datują się od 1777r., zaś od 1790r. do parafii prot. w Przemysławiu należało Głuchowo (Bratrig zalicza je do par. w Lemierzycach ) oraz wiele wiosek w Dolinie Warty. Po 1945r. Przemysław przymierzany był na parafię katolicką, obejmującą Studzionkę i Zaszczytowo, którą obsługiwał ks. Henryk Kowalczyk z Krzeszyc jako vicarius cooperator. Ostatecznie jednak w 1951r. miejscowy kościół został afiliowany do parafii św. Antoniego w Krzeszycach.

Kościół zbudowano w 1786r. Pierwotnie była to budowla szachulcowa, wzniesiona na kamiennych otynkowanym cokole. posiada dwie przybudówki na zakrystię i przedsionek, na którym wznosi się wieża, którą nakryto ośmiobocznym hełmem, zwieńczonym chorągiewką pogodową i krzyżem joanickim. Po przebudowie w 1978r. kościół jest obecnie murowany. Na pierwotne wyposażenie wnętrza w kolorach białym i niebieskim składał się ołtarz ambonowy, organy, rzeźbiona loża panów i pojedyncze stalle. Na wyposażeniu była też drewniana tablica ku pamięci poległych w wojnie wyzwoleńczej – jak określa to Kubach, mając zapewne na myśli kampanię antynapoleońska, oraz kilka drewnianych tablic pamiątkowych z I połowy XIX wieku. Sprzęt liturgiczny, na który składały się kielich dla mężczyzn, kielich dla kobiet, dwie pateny, puszka na komunikanty, dzbanek na wino, dzbanuszek na wodę święconą i misa chrzcielnicy (ta ostatnia znajduje się obecnie w gorzowskim muzeum), wszystko ze znakiem berlińskiego mistrza Mullera, w drewnianym kuferku z datą 1786r. ufundował mistrz Zakonu Joanitów i Zakonu Maltańskiego, książe Ferdinand von Preussen (zwyczajowy tytuł królewskiego brata). O dwa lata starszy jest barokowy dzwon o średnicy 54 cm, odlany przez firmę ludwisarską braci Fischer z Chojny na zlecenie radcy Jojannna Gottlieba Kuhlweina, co zaświadcz niemiecka wierszowana inskrypcja. Dzwon ten zachował się do dziś. Poświęcenie kościoła w obrządku protestanckim nastąpiło we wrześniu 1786r. Natomiast 8.09.1946r. poświęcony został po katolicku pw. Niepokalanego Serca NMP. Taki też tytuł nosił jeszcze w 1958r. Obecnie kościół jest pod wezwaniem Chrystusa Króla.

Szkoła: Szkoła istniała tu zapewne od początku. Pierwszym kantorem, organistą i nauczycielem w Przemysławiu był Joh. Daniel Sievert. Obecnie szkoła znajduje się w północno wschodniej części wsi, w pobliżu kościoła.

Łączność i komunikacja: Szosę do Krzeszyc zbudowano w 1888r. Dwa lata później do Świerkocina, którą w 1897r. przedłużono do Nowin Wielkich. W 1929r. zbudowano most na Warcie. Jest to obecnie droga krajowa Nr 131. WP. Krzyżuje się ona z drogą wojewódzką nr 11403 ze Słońska przez Głuchowo.

Domy: 1972r. – 29, 1805r. – 37, 1808r. – 70, 1809r. – 73, 1856r. – 57, 1982r. – 78.

Ludność: 1792r. –264, 1805r. – 346, 1808r. – 396, 1809r. – 451, 1939r. – 369, 1949r. –300, 1958r. –420, 1970r. –354, 1978r. – 332, 1988r. – 297, 2019r. - 263.

Przynależność administracyjna: Przemysław wraz z wchłoniętymi koloniami stanowił do 1945r. samodzielną gminę wiejską w powiecie torzymskim, następnie wschodniotorzymskim. W latach 1945-75 wschodzi w skład powiatu sulęcińskiego. Do 1954r. Przemysław wraz z koloniami 1 i 2 tej samej nazwy stanowił gromadę w gminie Krzeszyce. W latach 1954-60 podlegał Gromadzkiej Radzie Narodowej w Krępinach. Obecnie jest to sołectwo jednowioskowe.